Αώος ή Βογιούσα

Ποταμός της Ηπείρου, μήκους 260 χλμ., από τα οποία τα 68 χλμ. ρέουν στο ελληνικό έδαφος και τα υπόλοιπα στο αλβανικό. Η λεκάνη απορροής του είναι 6.725 τ. χλμ. (τα 2.130 σε ελληνικό έδαφος). Πηγάζει από το όρος Κατάρα, Β του Μετσόβου, και με γενική κατεύθυνση αρχικά στα Β και κατόπιν στα ΒΔ διαρρέει το ανατολικό άκρο της περιοχής Ζαγορίων, διέρχεται στα Ν της Κόνιτσας και, αφού δεχτεί τα νερά των παραποτάμων του Βοϊδομάτη στη δυτική και Σαρανταπόρου στην ανατολική όχθη του, μπαίνει μεταξύ των χωριών Μολυβδοσκέπαστος και Μελισσόπετρα στο αλβανικό έδαφος. Περνά ύστερα κοντά από την Πρεμετή, από τα στενά Κλεισούρας και Τεπελενίου, βγαίνει στην πεδιάδα Β της Αυλώνας και χύνεται στην Αδριατική. Κυριότερος παραπόταμός του στην Αλβανία είναι ο Δρίνος (που έχει τις πηγές του στην Ελλάδα). Η κοιλάδα του Α., φυσική οδός επικοινωνίας της Ηπείρου με την Αλβανία, είναι στενά συνδεδεμένη με τη νεότερη πολεμική ιστορία της Ελλάδας. Στους πολέμους 1912-13 τα ελληνικά στρατεύματα την κοιλάδα του Α. (και του παραποτάμου του Δρίνου) χρησιμοποίησαν όταν κατέλαβαν τη Βόρεια Ήπειρο· στον πόλεμο 1940-41 τη χρησιμοποίησαν επίσης προς την αντίθετη κατεύθυνση τα ιταλικά στρατεύματα για να εισβάλουν στην Ελλάδα, να φτάσουν μέχρι τις πηγές του Α. και να απειλήσουν με διακοπή επικοινωνίας Ηπείρου-Θεσσαλίας στην περιοχή Μετσόβου. Στον ίδιο πόλεμο (1940-41) επιτυχής ελληνική αντεπίθεση είχε εξαπολυθεί κυρίως κατά μήκος της ίδιας κοιλάδας του ποταμού Α. Ο ποταμός Αώος κοντά στην Κόνιτσα δημιουργεί πανέμορφα τοπία, ενώ τα τελευταία χρόνια προσφέρεται για αθλητικές δραστηριότητες όπως το ράφτινγκ. Η τεχνητή λίμνη του Αώου, ο οποίος ονομάζεται επίσης Βογιούσα και Βοβούσα.